W celu określenia rozmiaru i charakteru prawdopodobnego narażenia na substancje promieniotwórcze w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi, przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne są zobowiązane wykonać wstępny monitoring substancji promieniotwórczych, nie później niż w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
Zgodnie z brzmieniem § 2 pkt 4) ww. rozporządzenia, wstępny monitoring substancji promieniotwórczych oznacza pierwsze badanie poziomu stężenia substancji promieniotwórczych pod kątem występowania substancji promieniotwórczych i ich przekroczeń przeprowadzony we wszystkich istniejących ujęciach wody oraz w nowo tworzonych ujęciach wody w zakresie radonu, izotopów radu: Ra-226 i Ra-228 oraz trytu. Wskazany wyżej termin do wykonania wstępnego monitoringu substancji promieniotwórczych określony został w § 28 ust. 1 wskazanego aktu. Użyty w definicji wstępnego monitoringu substancji promieniotwórczych zwrot: ” we wszystkich istniejących ujęcia wody” należy odnieść do ujęcia obejmującego jedną lub większą ilość studni, a nie do pojedynczej studni. Za takim rozumieniem rzeczonego zwrotu przemawia chociażby to, że pozwolenie wodno-prawne jest wydawane na wskazane w nim ujęcie wody, a nie odrębnie na każdą studnię wchodzącą w skład danego ujęcia.
W przypadku gdy we wstępnym monitoringu substancji promieniotwórczych stężenie trytu oraz izotopów promieniotwórczych radu: Ra-226 i Ra-228 nie przekracza granic wykrywalności określonych w części C załącznika Nr 10 do ww. rozporządzenia, przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjne wykonują pomiar stężenia radonu, trytu oraz izotopów promieniotwórczych radu: Ra-226 i Ra-228 z częstotliwością co 5 lat.
W sytuacji gdy we wstępnym monitoringu substancji promieniotwórczych stężenie trytu oraz izotopów promieniotwórczych radu: Ra-226 i Ra-228 przekracza granice wykrywalności określone w części C załącznika Nr 10 do rozporządzenia, jednocześnie nie przekraczając wartości parametrycznych określonych w części C oraz części D załącznika Nr 3 do rozporządzenia, przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjne wykonują pomiar stężenia radonu, trytu oraz izotopów promieniotwórczych radu: Ra-226 i Ra-228 z częstotliwością co 2 lata.
W przypadku, gdy we wstępnym monitoringu substancji promieniotwórczych stężenie izotopów radu: Ra-226 lub Ra-228 przekroczy wartość określoną w części D załącznika Nr 3 do rozporządzenia, podmioty, o których mowa w § 5 i § 6, wykonują dodatkowo pomiar stężenia izotopów promieniotwórczych ołowiu Pb-210, polonu Po-210 oraz uranu: U-238 i U-234. Natomiast gdy stężenie izotopów promieniotwórczych ołowiu Pb-210 lub polonu Po-210 lub uranu: U-238 i U-234 przekracza wartość określoną w części D załącznika Nr 3 do rozporządzenia, przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjne są zobowiązane wykonać pomiar stężenia tych izotopów promieniotwórczych z częstotliwością określoną w załączniku Nr 6 do rozporządzenia. Gdy zaś we wstępnym monitoringu substancji promieniotwórczych stężenie trytu przekroczy wartość parametryczną określoną w części C załącznika Nr 3 do rozporządzenia, przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjne wykonują dodatkowo pomiar stężenia sztucznych nuklidów promieniotwórczych określonych w części D załącznika Nr 3 do rozporządzenia. W przypadku, gdy stężenia sztucznych nuklidów promieniotwórczych określonych w części D załącznika Nr 3 do rozporządzenia przekroczą wartość określoną w tym załączniku, przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjne wykonują pomiar stężenia tych nuklidów z częstotliwością określoną w załączniku Nr 6 do rozporządzenia.
W sytuacji gdy wartości parametryczne któregokolwiek z nuklidów wskazanych w części D załącznika Nr 3 do rozporządzenia ulegną przekroczeniu należy dokonać oszacowania dawki orientacyjnej zgodnie ze sposobem określonym w tym załączniku. Jeżeli wartość radonu, trytu lub dawki orientacyjnej przekroczy wartość parametryczną określoną w części C załącznika Nr 3 do rozporządzenia, przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjne są zobowiązane niezwłocznie poinformować o przekroczeniach właściwego wójta (burmistrza, prezydenta miasta), właściwego państwowego powiatowego lub państwowego granicznego inspektora sanitarnego, Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki oraz konsumentów. Ponadto przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjne dokonują oceny zagrożenia zdrowotnego, podejmują działania naprawcze oraz informują podmioty wskazane powyżej o zagrożeniach zdrowotnych oraz podejmowanych działaniach naprawczych.
Oprócz wstępnego monitoringu substancji promieniotwórczych, przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjne są zobowiązane wykonywać także kontrolny monitoring substancji promieniotwórczych, oznaczający – zgodnie z § 2 pkt 5) przedmiotowego rozporządzenia- kolejny pomiar stężenia substancji promieniotwórczych w wodzie poddanej uzdatnianiu mającemu na celu obniżenie wartości parametrycznych substancji promieniotwórczych wykonywany zgodnie z częstotliwością określoną w załączniku nr 6 do rozporządzenia. Ten rodzaj monitoringu odnosi się do pomiaru zawartości substancji promieniotwórczych w wodzie poddanej uzdatnianiu. Z kolei wartość parametryczna, o której mowa w tym przepisie, oznacza zawartość substancji promieniotwórczych w wodzie, powyżej której obecność ta może stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi wymagające działań prewencyjnych lub podjęcia działań naprawczych służących poprawie jakości wody do poziomu zgodnego z wymogami dotyczącymi ochrony zdrowia ludzi przed promieniowaniem.
Główny Specjalista ds. Prawnych – r. pr. Magdalena Borowczyk-Zalewska
