10 czerwca w Ministerstwie Funduszy u Polityki Regionalnej odbyło się spotkanie grupy roboczej ds. Programu „Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027” (FEnIKS)
Prace nad programem rozpoczęły się już w 2019 roku od określenia Celów Polityki 1 i 3. FEnIKS został już w zasadzie opracowany. Odbyły się konsultacje społeczne i negocjacje z Komisją Europejską. Do końca czerwca dokument powinien być uzgodniony pomiędzy KE i stroną polską. 14 czerwca mają się odbyć decydujące negocjacje, a kwestie sporne zostaną przesunięte na poziom polityczny.
Dokument implementacyjny pozostaje w gestii państw członkowskich, dlatego kolejnym krokiem Ministerstwa jest praca nad szczegółowymi kryteriami. Pierwsze nabory powinny być ogłoszone jeszcze w tym roku. Do września powinien się pojawić szczegółowy opis osi priorytetowych.
Komitet Monitorujący powinien się ukonstytuować jak najszybciej.
Jedną z istotnych kwestii do rozstrzygnięcia jest aspekt instrumentów zwrotnych. Do jakiego stopnia powinny być zaangażowane instrumenty zwrotne. Kwestią istotną jest tu ESCO (finansowanie energooszczędności). Program nie ma narzuconego katalogu beneficjentów – zostanie opracowany w wyniku konsultacji. Podobnie kryteria.
Stan uzgodnień:
– Budżet FEnIKS jest ostatecznie niższy o 1 mld euro niż było planowane na początku. W założeniu jest niższy, bo w obecnej perspektywie Fundusz Spójności został okrojony o ponad 60%. W FEnIKS jest obecnie nieco ponad 24 mld (POIŚ miał ponad 27). Aby zachować sprawiedliwy podział fundusz został pomniejszony proporcjonalnie o 6-7% w każdym sektorze.
– FEnIKS kładzie nacisk na cele klimatyczne, w Funduszu Spójności (FS), musi to być minimum 37% alokacji finansowej; w Europejskim Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) ma to być to minimum 30%.
– Przyroda jest priorytetem, budżet na przyrodę jest dwukrotnie wyższy: min 4% w każdym projekcie musi być przeznaczone na ochronę przyrody. W kontekście projektów w ochronę przyrody brak jest zgody na finansowanie elementów towarzyszących ochronie przyrody (infrastruktura, parkingi, budynki itd.).
– Istotna jest edukacja ekologiczna w każdym wymiarze i obszarze. KE kładzie na to duży nacisk.
– GOZ jest klauzulą generalną, więc może być elementem każdego projektu.
ENERGETYKA
Cel to pozyskiwanie energii z OZE. Duży nacisk położony jest na czyste powietrze. Nowością jest wejście w niskoemisyjną produkcję wodoru. Istotną dla naszego sektora informacją może być zwiększenie budżetu na biogaz – jego produkcję (również z osadu) oraz dążenie do rozwoju infrastruktury zdolnej transportować biogaz.
ŚRODOWISKO
Priorytetem jest adaptacja miast do zmian klimatu.
Wody opadowe:
Brak możliwości inwestowania wyłącznie w twardą infrastrukturę, np. zbiornik retencyjny. Każda inwestycja musi mieć element zielono-niebieskiej infrastruktury. Jeśli budowany będzie zbiornik retencyjny to musi być razem z elementem przyrodniczym (zielonym). Niebiesko – zielona infrastruktura ma się koncentrować na zatrzymaniu wody tam, gdzie spadła. Praktycznie więc brak będzie możliwości finansowania kanalizacji opadowej.
Ścieki:
Ze względu na niewdrożenie dyrektywy ściekowej FEnIKS koncentruje się wyłącznie na poprawie sytuacji w aglomeracjach ściekowych. KE zaskarżyła Polskę do ETS . Wsparcie zostanie więc skierowane wyłącznie do aglomeracji powyżej 15 tys. RLM. (zmiana linii demarkacyjnej na poziomie krajowym). Wsparcie otrzymają szczególnie największe aglomeracje, które nie spełniły wymagań dyrektywy. Decyzja bierze się z tego, że kary za niewdrożenie dyrektywy płacone są proporcjonalnie do wielkości aglomeracji. Aglomeracje powyżej 100 tys. RLM będą traktowane priorytetowo. Gospodarka osadowa będzie mogła być
Woda pitna:
Woda do spożycia ma istotniejszą wagę niż w poprzedniej perspektywie, ale tylko w kontekście jej odnowy. Możliwe wiec będą jedynie przedsięwzięcia modernizacyjne, odnawianie starej infrastruktury, likwidowanie wycieków.
Odpady:
Recykling jest priorytetem.
Rekultywacja:
Priorytetem są cele środowiskowe rekultywacji (raczej nie społeczne czy gospodarcze).
Powódź:
Niemożliwe będą inwestycje w nowe zbiorniki, dopuszcza się jedynie modernizację istniejącej infrastruktury.
Zakaz realizacji inwestycji z powołaniem na art.4 ramowej dyrektywy wodnej (odstępstwo ze względu na szczególny cel gospodarczy i społeczny).
TRANSPORT
Podstawą będą plany zrównoważonej mobilności miejskiej – warunek konieczny
KULTURA
Uczelnie artystyczne, obiekty rekreacyjne.
ZDROWIE
Podstawowe ośrodki ochrony zdrowia, psychiatria, rehabilitacja, dietetyka, ambulatoryjna opieka specjalistyczna (brak wsparcia szpitalnictwa)..
Kryteria wyboru projektów
Nabory będą prowadzone w trybie konkurencyjnym i niekonkurencyjnym (pomoc techniczna, projekty strategiczne dla rozwoju państwa, sprawiedliwa transformacja itp.).
Kryteria dzielą się na formalne (spełnia/mnie spełnia) i merytoryczne z dozwoloną punktacją oceniającą.
Kryteria horyzontalne – dotyczą sprawdzenia beneficjantów pod względem wykluczenia, trudnej sytuacji finansowej itd. Ponadto będzie sprawdzona poprawność analiz, harmonogramów itd. Istotne kryteria dotyczą ochrony środowiska, zrównoważonego rozwoju (DNSH – nieczynienie szkody, taksonomia), GOZ, edukacji ekologicznej, zazieleniania itd.
Klara Ramm – ekspert Izby
