We wtorek Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że gminne jednostki budżetowe nie są podatnikiem VAT. Rewolucyjne orzeczenie oznacza, że gminy muszą przejąć rozliczenia VAT swoich zakładów budżetowych, ale też same będą mogły odliczać podatek.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził, że "podmioty prawa publicznego, takie jak gminne jednostki budżetowe będące przedmiotem postępowania głównego, nie mogą być uznane za podatników podatku od wartości dodanej, ponieważ nie spełniają kryterium samodzielności przewidzianego w tym przepisie".
Gmina spierała się z Ministerstwem Finansów, o to czy jej zakłady budżetowe są podatnikiem VAT. Gmina uznała, że to ona jest podatnikiem VAT, bowiem spełnia kryteria ustawy o VAT, samodzielnie prowadząc działalność gospodarczą. Z pomocą samorządowych zakładów budżetowych i gminnych jednostek budżetowych, czyli m.in. szkół, domów kultury, muzeów, inspekcji i straży, zakłady budżetowe świadczące usługi wodno – kanalizacyjne, samorząd wykonuje zadania powierzone mu na podstawie ustawy o samorządzie gminnym. Minister Finansów stwierdził, że ponieważ gminne jednostki budżetowe są wyodrębnione ze struktury gminy, to one, a nie samorząd, prowadzą samodzielnie działalność gospodarczą, wykonują w związku z tym czynności opodatkowane podatkiem VAT i w efekcie są odrębnymi podatnikami VAT. Spór nie znalazł rozstrzygnięcia w Naczelnym Sądzie Administracyjnym, który zwrócił się w tej sprawie z pytaniem do Trybunału UE w Strasburgu. Orzekając w sprawie gminnego VAT, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyznał we wtorek rację Gminie Wrocław.
Rząd polski zwrócił się podczas postępowania przed Trybunałem z wnioskiem o ograniczenie skutków wyroku w czasie. Na wypadek gdyby Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, iż gminne jednostki budżetowe nie mogą być uznane za podatników VAT. Z uwagi jednak na fakt, że rząd polski nie wykazał ryzyka wystąpienia poważnych trudności ("Na rozprawie rząd ten przyznał bowiem, że nie jest w stanie ocenić spornych konsekwencji gospodarczych") Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie przychylił się do wniosku polskiego rządu, aby ograniczyć w czasie skutki wyroku, czyli uznać, że będzie on mieć zastosowanie jedynie co do przyszłości.
Wyrok ten będzie miał wpływ na rejestrację jednostek budżetowych, wspólne rozliczanie podatku czy składanie jednej deklaracji podatkowej dla wszystkich jednostek budżetowych. Wyrok ten też będzie miał istotny wpływ na gminy w przeszłości korzystające z funduszy unijnych, które uznawały VAT za koszt kwalifikowany. Uznanie gminy za jednego podatnika od zawsze oznacza, ze częściowo gminom odliczenie VAT przysługiwało. Zakład budżetowy natomiast był uznawany za podatnika podatku VAT w związku z tym przy rozliczaniu środków unijnych gmina oświadczała o braku możliwości rozliczenia podatku VAT co pozwalało jej uzyskać środki z dofinansowania unijnego nie tylko na wydatki związane z wykonaniem przedmiotu projektu, ale również na opłacenie podatku VAT. W związku z tym po tym orzeczeniu sytuacja się zmieni.
Aktualnie gminy będą musiały znaleźć metodę na uniknięcie zwrotu kwoty wsparcia unijnego, w tej części, jaka odpowiadała dofinansowaniu podatku VAT.
Wyrok tez oznacza że VAT od czynności realizowanych przez jednostki budżetowe powinien być rozliczany w jednej deklaracji składanej przez gminę. Dotychczas małe jednostki budżetowe były traktowane jako odrębni podatnicy, zastosowanie do nich miały przepisy, które mówią, że nie trzeba się rejestrować na potrzeby VAT i rozliczać podatku, jeżeli obroty nie przekraczają 150 tys. zł rocznie.
Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, obroty te powinny być uwzględniane w deklaracjach VAT gminy, co może skutkować powstaniem zaległości podatkowych i koniecznością zapłaty odsetek. Problemem może okazać się brak fiskalizacji sprzedaży dokonywanej przez jednostki na rzecz osób fizycznych, przy czym niemożliwe jest już wypełnienie tego obowiązku za okresy przeszłe. W tym zakresie dużo będzie zależeć od stanowiska, jakie zaprezentuje Ministerstwo Finansów.
Konsolidacja może też nieść korzyści dla gmin, wyeliminuje bowiem wątpliwości dotyczące odliczania VAT od inwestycji gminnych wykorzystywanych w działalności jednostek. Orzeczenie Trybunału jest rewolucyjne dla gmin i jednostek budżetowych. Samorządy oczekiwać będą rozporządzenia od Ministerstwa Finansów w zakresie jednolitości rozliczenia VAT przez gminy.
W dużych gminach wprowadzenie zmian nie będzie możliwe bez wprowadzenia odpowiedniego systemu informatycznego. Ministerstwo Finansów, aby zapewnić samorządom czas na przygotowanie się do nowego modelu rozliczeń do połowy 2016 roku nie będzie kwestionował rozliczeń dokonywanych z zastosowaniem obecnego modelu rozliczeń.
W resorcie finansów zostały podjęte prace, aby zmiana sposobu rozliczania VAT przez samorządy i utworzone przez nią jednostki budżetowe była jak najmniej uciążliwa. Ministerstwo Finansów planuje w tej kwestii ścisłą współpracę z przedstawicielami środowiska samorządowego. Wypracowana koncepcja będzie podstawą do podjęcia prac legislacyjnych, co powinno nastąpić najpóźniej w listopadzie bieżącego roku.
